menu×

KAISER WILHELM II. KÖŞKÜ

Kaiser Wilhelm II Köşkünün projesi İtalyan Raimondo 'd Aronko tarafından yapılmış olup, üç parça (yemek salonu, köşk, misafirhane) halinde tasarlanan bu köşkün günümüze iki parçası (köşk ve misafirhane) kalmıştır. 2. Abdülhamit zamanında İstanbul’da iskeleti tahta çivi kullanılarak hazırlanan yapı, yine tahta çivi kullanılarak bir günde Hereke deki yerine monte edilmiştir. Görenlerin hayran olduğu hemen yanında ziyafet köşkü (Beyaz Köşk) 29 Ağustos 1898 de Hereke de inşa edilen bu eserler muhteşem halı ve resim motifleri içermektedir. (ressamı Fausto Zonaro) Alman İmparatoru II.Wılhelm 2. Abdülhamit zamanında donanma komutanı kardeşi Prens Henry ile 1889 da 1898 de ve 1917 senelerinde üç defa İstanbula deniz yoluyla gelir. Alman İmparatoru 1898 de ise trenle Hereke ye geldiğinde muhteşem bir karşılama yapılır istasyondan köşke yürüyerek gelinir.


Hereke Tren İstasyonu

Hereke Hastahane önü


II. WİLHELM HEREKE ZİYARETİ


Alman İmparatoru Kayzer II. Wilhelmin eşi ile birlikte Hereke Fabrika-i Hümayun ziyaretleri:
18 Ekim 1898 de İstanbul a gelir üçüncü günü 20 Ekim perşembe günü ise Hereke ye Trenle gelirler.

II. Wilhelm in Hereke seyahatine beraberinde gelenler:
Hariciye nazırı (Dışişleri Bakanı) Tevfik Paşa, Yaveri Ekrem Bey Müşir (Mareşal) Şakir Paşa, Müşir (Mareşal) Kamphoevener Paşa, Berlin Sefiri Tevfik Paşa, Yaverlerden Ahmet Ali Paşa, Nazır (Bakan paşalar) ve Teşrifatçı İbrahim Bey katılmışlardır. 


Ohannes Paşa


Hazine-i Hassa Nazır-ı (Maliye Bakanı) Ohannes Efendi nin kaleme alınan yazısı. Haşmetli İmparator ve İmparatoriçe hazretlerinin dünkü perşembe günü Hereke de Fabrika-i Hümayu nun ziyaretlerinin en iyi olmasını istediğim karşılama çok kıymetli padişahım emir ve isteklerine göre uygun olarak fabrikaya eksiksiz icap eden şekliyle tamam olunmuş idi. 

İleri gelen paşalar ve mahiyetleri gelen misafirler tam da saat altıyı çeyrek geçe özel treni ile gelmeleri üzerine fabrika Müdürü ve memurları ile birlik de karşılanarak geçtiği yolu üzerine halı ,kumaşlar serilmiş ve defne dallarından tak ve kemerler yapılmış olduğu halde hep birlikte fabrikanın şahsına hazır olan köşküne gidilmiştir. 

Orada biraz istirahat ve kendilerini ağırlamak ve ikram olunduktan sonra ileri gelen Paşalar ve mahiyetleri erkanı Fabrika-i Hümayuna mükemmel ve eksiksiz ve tamam olarak imalathane ve bütün inceliklerini birer,birer gezip görmüşlerdir.

Ve her imalathaneye ayrı, ayrı girip çıktıkça iki tarafa dizilmiş olan erkekler kadınlar, kızlar işçiler tarafından yaşa Varol sesleriyle saygı göstermişlerdir. Sonra bütün işçiler işe başlatılarak ileri gelen mahiyetleri paşalar hep birlik de ürünlere teker,teker bakarak muayene ve tetkikten geçirerek gezilmiş, üstün bir istekle emeklerini meydana çıkarmak göstermek isteyenlere güler yüz göstermişler ve hele İmparatoriçe hazretleri tarafından beş altı yaşlarında bulunan küçük kız işçiye bakarak dikkatle yüzlerini okşayarak iltifat etmişlerdir. 

Daha sonra İmparator hazretleri saraylarının (Köşk) ün sağ taraftaki bina (Fabrika-i Hümayun) da en iyi en güzel imal ettirilmiş olan büyük halı ile seccadeler kendilerine ve mahiyetindeki erkanına hediye ve ihsan da buyrulmuştur. Kendilerine gezerek seyrettirilmesine ve fabrika mamullerinden ne arzu edilir ise takdim edilip verilmesi resmi istek ve emirleri çok kıymetli padişahımıza yakışır bir şekilde tebliğ olunması üzerine bunun gibi böylece fevkalade alaka gösterilmesi hoşlarına giderek zat-ı mahsus efendimize kısaca tekrar,tekrar beyan ve teşekkür etmişlerdir. 

Bilahare köşkün yanındaki SOLONA geçerek tüm aksesuarı duvar ve tavanları tamamıyla fabrika mamullerinden kumaş çeşitleriyle ile döşenmiş ziyafet köşküne eksiksiz yemeğe oturulmuş ve sofrada kendilerine de İmparatoriçe hazretlerinin karşısın da seçkin bir yer oluşturulmuştur. İş bu ziyafet görüntüsü en mükemmel bir surette son bulduktan sonra İmparator hazretleri fabrikayı ziyaretleri müsaade edilmiş olmalarından dolayı memnuniyetlerini göstermekle iltifat buyurmuşlardır. 

Yemeğin devamında saat dokuzu çeyrek geçerken fabrikanın bütün memur ve işçileri sahile dizilmiş oldukları halde bütün ileri gelenler ve mahiyetleri erkanı vapura yakın olmuşlar ve vapurun hareketinde İmparator hazretleri hep birlikte işçilerin tamamının gökyüzüne yükselen yaşa varol diye bağırmalarını duyunca eliyle fabrikayı ziyaretlerinde işçi kız çocuklardan kendisine takdim edilen bir buket ile işaretler ederek kendisini uğurlayanlara veda etmişlerdir. 

İmparator hazretleri kendilerine hediye edilmiş olan halıya baktıkları sırada halıyı dokuyan kızlara ikramda bulunmak üzere halının bedeli olarak verilmek üzere bir meblağ hediye edeceklerini ifade etmişler ve halının imalinde çalışmış olan on iki kız işçinin isimlerini istemiş olduklarını fabrika müdürü Hacı Akif beyefendi hazretleri tarafından bildirilmiş olunan istek ve emirleri. 

Çok kıymetli Padişahımıza yakışır bir şekilde uygun olarak görülmüş şahsım tarafından kaleme alınıp sonra okunan İmparator hazretlerine takdim olunan Fransızca bir nutkun sureti ayrıca tercümesiyle beraber Padişah Hazretlerine sunulmuştur arz ve takdimine itibar kılındığı bilinmesini arz eder bu mevzuda Padişahımız emir ferman sahibi Hazretlerinindir. Hazine-i Nazır-ı Hassa Kulunuz Ohannes. (BOA.Y.PR K.HH.No:30670 A. Hereke tarihi kültür araştırması Ahmet Nezih Galitekin.) 

İmparatora İmaratoriçeye Verilen Hediyeler:

 İpek karışık kebirhalı 1 adet 6,80x4,80 m. Ve diğer kebir yün halı 1 adet 6,70x 5,60 m. Diğersagir halı 1 adet 3x1,80 m. Yün seccade halı 2 adet. İpek seccade 2 adet İpekkarışık yekpare halı 1 adet 7x 58 m İpek karışık diğer yekpare halı 1 adet 6 x 2m. İmparatoriçeye Verilen Hediyeler Çatma kadife döşemelik kumaş 7 top, 60Çiçekli elbiselik kumaş 21 top, 61 Bürümcek elbiselik kumaş 4 top 62 Kadınlaramahsus işlemeli başörtülük 12 adet Kebir yün halı 1 adet 9x 57m Diğer kebir yünhalı 1 adet 8 x 55 m (BOA,Y.PRK.HH. 30/72) ALMANİMPARATORU II. WİLHELM’İN HEREKE FABRİKA-YI HÜMAYUNU’NU ZİYARETİ (1898)  Ö. Kürşad KARACAGİL


II. Wilhelm in Hereke Ziyareti sırasın da Sakızlı Ohannes Efendi tarafından kaleme alınarak köşkün yanındaki salonda yemekte yapılan selamlama konuşması.

Genişlemek ilerlemek için ancak yol gösteren çok kıymetli hazreti padişahımız ve ülkemize yakışır bir surette ilerleyebilmek için sanayi hakkında ve öteden beri sarf edilmiş ve bildirilmiş buyrulan yardım destekleri ile yüce padişahımız sayesinde meydana gelmiş olan işbu fabrikayı ziyaretlerinizde Fabrika-i Hümayun Müdürümüz ile beraber Padişahımız adına görevli olarak zat-i haşmet mehap İmparatorları ve imparatoriçeleri hazretlerini selamlamağa memur olduğumuzdan dolayı kendimizi fevkalade bahtiyar addediyoruz. 


İş bu fabrika gerek fabrikanın ipek eşyaları ve gerek halıları sadece yerli memur ve işçilerin eseri olduğu halde özellikle memlekete yakışır bir şekilde ahalisinin memnun oldukları güzelliğe dair bir görünüşü pırıl,pırıl yol gösteren halı imalatı güzel yumuşak ve saf temiz gerçeğini muhafazaya vesile olduğu cihetle zatı padişah hazretleri korunması fikri uygun ve tekarimileri ne münasip buyurulmuş olan tesisi cümlesindendir. Bir günlük ziyaretleri ve hakkımızda lütfen görmeyi buyurdukları sevgi alaka ve ilgileri büyük olan fabrika-i hümayunun sayfalar dolusu tarihine uzun yıllar nakşolunmuş olarak kalacaktır. 

Sanatı millimiz eserlerinin beğenilmeleri yüce celalet sahibi azim Padişah Hazretlerinin hükümdarlarının iyi güzel niyetiyle beraber bilime destekleri iyi düşünceleri nazarımızda sevinçli mesut kıymetli olmasıyla bu yüzden daima iftihar edilecek şeref veren ve günlük ziyaretlerini anma ile kuvvetli donatmak lisan edeceğimiz aşikare olduğuna binaen teşekkürlerimizi ve hürmet saygılarımızla beraber aziz yüce büyük hükümdarları ve İmparatoriçe hazretleri bütün cümle ailesi İmparatorlarının erişmiş değer ve afiyetleri memnun olması temennimizdir. İleri görüşlü en yüksek tayinine müsaade buyrulmasına rica ederiz (BOA.Y.PRK.HH.No:30670B. Ahmet nezih Galitekin: Hereke tarihi eserinden )


Bir günlük ziyaretin özeti muhteşem yapılan hazırlık II. Wilhelm ve eşi Hereke ye özel trenle geldiler İmparator istasyondan itibaren yerlere serilen halılar üzerin de köşke gelindi. Gün içinde halılar kumaşlar hediyeler verildi. Fabrikada 6 saat kalan İmparator Lorley yatıyla İstanbul'a döndü. Öğle yemeğini köşkün yanın da ki salonda Padişah Abdülhamidin İmparator ailesine özel olarak iki alaturka (Bolulu) ve iki alafıranga mutfak uzmanı ile İstanbul tokatlı yandan tecrübeli garsonlar gönderilmiştir. Yemeklerden çok memnun kalan İmparatoriçe bazı yemeklerin tariflerini almıştır. 

Sarayın baş mimarı İtalyan Raimaondo D-Aranko imzalı parçaları üç haftada tahta çivi kullanarak hazırlar daha önceden Hereke deki tabanı hazırlanmış olan yere bir günde monte edilmesiyle ünlüdür. Köşk ve yemek salonu yanındaki misafirhane iç dizaynı halı, ipekli döşemelikler ve perdelikler ile olağan bir güzellik sergilenmiştir. 

2. Wilhelm çekmeceli bir muhafaza içersinde korunan kumaş zararlıları böcek koleksiyonu armağan etmiştir. Fosilleşmiş böcekler konunun araştırmacıları tarafından önemli bir kaynaktır. Mikroskop ise ipek böceği kozası yetiştiricilerinin kaliteli bir ürün elde etmek için kullanılır. (Hereke tarihi kültür araştırması Ahmet Nezih Galitekin)


matbuatın bastığı muhteşem kartpostallar o yılların anısına alman İmparatoru.


Padişah II. Abdülhamit, İmparator II. Wilhelm, İmparatoriçe Victoria


Hereke de burada anlatmak istediğim Herekemize imparator gelmiş verilen hediyeler 
anlatmakla ,yazmakla bitmez peki ne varmışta gelmiş ?

                                                                               Taş iskeleden lorley yatıyla ayrılmış olur



BEYAZ KÖŞK YEMEK SALONU

II, Kaiser Wilhelm Köşkü


Hereke Fabrika-yı Hümayununu ziyaret —Hereke’nin sahil kısmı fabrika-yı hümayun dahilinde bulunub tenezzühde muhtarın istirahatına tahsis kılınmış olunan Köşk. (Çeviri Muhittin Bakan)






                                                                                              Piyano ve çini soba


Kayser Wilhel in Hediye ettiği kumaş zararlıları kolleksiyonu ve lüp (Köşkte teşhir edilmekte idi. )





Hereke nin kaşıkçı elması diyebileceğimiz köşkümüz. Hemen yanında yemek salonu bu eserde çivi kullanılmadan denizin üzerine monte edilir.

Beyaz köşkün kara kalem çizimi (N. Demirtaş)


II. Kaızer Wilhelm köşkünün mimarının Raimaondo-D,aronko olduğunu, içmimari ve ressamının ise Saray ressamı Fausto Zonaro olduğunu Yedi kıta dergisinden öğrenmiş bulunuyorum.


KÖŞKÜN ZİYARETÇİLERİ

Alman Kralı, Osmanlı Padişahı ve bir çok ünlüye yemek servisi verilmiş. Tarihimizin unutulmaması gerekenlerinden olan bir eser maketi yapılmış olmasını çok isterdim. İstanbul’a gelen tanınmış kişiler, Osmanlı ekonomisine ait fabrikamızı, hele köşkü mutlaka gezerlerdi. Birde buna deniz üzerine köşkün hemen yanına yapılan muhteşem yemek salonu. bugün çok kişi belkide bu salonu bilmiyor denizin lodos ve kıble dalgalarına dayanamayıp yıkılmış, yerine yenisi yapılamamıştır. 

Alman İmparatoru Kaıser Wılhelm II., İmparatoriçe Agusta Viktorya, Bulgaristan Kıralı Ferdinand ve Prensesi, Mısır Hıdivi Abbas Hilmi paşa, Amiral Bristol ve niceleri bu misafirleri Hacı Akif Bey en mükemmel derecede ağırlaması taktirle karşılanmıştır.

Bulgaristan Kralı Ferdinand

Mısır Hıdivi Abbas Hilmi paşa

 

Amiral Bristol

 

Padişah II. ABDÜLHAMİT’ in Hereke’ ye geldiğini, kendisine verilen İpek seccadesini her yere götürdüğünü değerli yazarlarımızdan öğrenmiş oluyoruz.

Alman imparatoru ziyaretinden sonra köşkün müdürlüğüne veya her türlü mesuliyetini
Üzerine alan üç parça binanın sorumlusu olarak (SÜLEYMAN (lamçe) BAYSAL)


Köşkün içinde çekilen resmi


Köşkün arkasındaki resmi

Padişah Sultan Abdülhamit tarafından bu göreve getirilmiştir. Arnavut kökenli olan değerli büyüğümüz (Feridun Yalçın'ın eşi Nuran Yalçının) dedesi olduğunu kendisinden öğrenmiş oluyoruz.

 

 

Padişah sultan V. MEHMET REŞAT 1909 senesinin Haziran ayında Hereke ye deniz yoluyla gelir, iskelede karşılanır çevre yerleşim yerlerinden gelen halk denizde kayıkların üzerinde direklere çıkmış bayraklar asılmış padişahı görmek için çırpınırlar.








Fabrikayı gezdiğini resimler den de olsa gördüğünü anlamış oluyoruz. Hereke de ne vardı da gelmiş
Dememizi hatırlatarak şunu anlatmak istiyorum Osmanlıda ekonomin hayata geçtiği yıllarda Türkiyenin
Neresinde fabrika vardı? bu düşünceyle Hereke adına bir şeylerin yapılması
Hatırlatılması yazılması lazım dı sanırım .

Hereke Feshane giriş kapısı

Padişahın dönüşü de gelişi gibi çok kalabalık olur sahil çalışanlarla dolar taşar, her milletten olan Yahudi, Rum,Ermeni, Çingene, Süryani,Osmanlı Türk Darül-ül eytam lı çocuklar, işçiler Padişahı uğurlarlar.

Padişah Taş İskele üzerinde




 

HASTAHANE
İskele, fabrika, cami ayazma bunlar ihtiyaca göre yapılıyorsa hastane en az bu yapılanlara uygun olmakla beraber demek oluyor ki hastanenin tarihini veremiyorum ama Kaıser Wılhelm Köşkünün yapım tarihine yakın bir tarihte yapıldığını tahmin etmekteyim.

Hastanenin ilk doktoru (yani hekimi) İtalyan COVANİ’dir. 1914 te hastane içinde çekilen fotoğraflardan, Osmanlı eski yazısının Cumhuriyetin başlarına kadar yıkılmadığını anlayabiliyoruz. 

100 yataklı Hereke Hastahanesi

Erkek hastaların kaldığı bölüm.

Resimlerden ziyade içindeki ihtişam incelendiğinde görülen manzara odur ki 100 sene gibi zamana tekabil etse de o yıllarda Herekedeki medeniyet anlaşılmış olur.

Kadın hastaların kaldığı bölüm.

Hastanenin eczanesi

Şöyle bir düşünün Hereke varken bu yazdıklarımız veya bu zamana kadar yazılan tarih kitapları Hereke nin nasıl bir yer olduğunu çok net bir şekilde anlatmaktadır. O zamanlar bugün ki ilçeler ne durumdaydı…? 165 sene evvel Yukarı Hereke köydü eski mezarlığı geçmişin yıllar öncesine dayandığını yalısında 1843 te hayat başlamış büyük şehirlerde ihtiyaçlar ne idiyse Hereke de ne istersen var olduğunu yazdıklarımız anlatacak sanırım.

İŞÇİ GAZİNOSU
Cami, ayazma gibi ihtiyaca göre deniz kıyısına yapılan gazino 1845’li yıllarda halkın dinlenebileceği yerlerden bir tanesi olmuş. Camlı gazino diye zamanımıza kadar gelen gazino 1900’lü yıllarının başlarında ilk tadilatından bugüne, iki veya üç defa yeniden tamir görerek Hereke de hizmetine devam etmektedir. 1930’lu yıllarda tamir edilip 163 sene öncesinden zamanımıza kadar gelmiştir.



1965 Sezon Açılışı


HEREKEYİ ZİYARET EDEN CUMHURBAŞKANLARIMIZ.

Altı Cumhurbaşkanımızı ağırlamış Herekemiz ne diyelim gururlanıyoruz bilgi, belge bulduklarımızı bahsederek anlatmaya çalışalım.

1. Cumhurbaşkanı Atatürk Hereke ye trenle geçerken inerek demir yolundan gezerek Wılhelm Köşkünü gezer yanındaki yemek salonunda yemek yedikten sora İstanbul istikametine devam etmiştir.
Bilgi Atilla Oral





17 Ocak 1923

 

2.Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Reşat Benerli zamanında Hereke ye gelir fabrika ve köşkü gezer
Sümer ilkokulunun önünde çekilen resmi

Cumhurbaşkanı İnönü'nün heykeli


3.Cumhurbaşkanı Celal Bayar Deniz yoluyla Hereke ye gelir Sümer spor kürekçileri denizde karşılarlar, çok memnun kalır karşılığında üç şarpi hediye etmiştir. fabrika ve köşkü, yanında Amerikalı yardım heyetiyle gezer tekrar deniz yoluyla ayrılmış olur.

Celal Bayar Fabrika'nın içinde

Celal Bayar Taşiskele'de

4.Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel

5.Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay 
Fabrika Müdürü MESUT ÖZ zamanında Hereke ye geldi Sümerbank fabrikayı
Köşkü gezmiştir.

Fabrika'nın içi

6.Cumhurbaşkanı Kenan Evren


Çimento meslek lisesi temel atma merasimi 11 Ağustos 1986 da 7,ci Cumhurbaşkanımız Kenan EVREN tarafından atılmış olup 02.11.1988 de yapımı tamamlanmıştır. Hereke ye geldi açılışı yaptı köşkte dinlendikten sonra ayrıldı.


ASKERLER HEREKEDE

HEREKE’NİN Kurtuluş Tarihinin 15 ekim 1922 den sonra Mudanya Mütarekesin den sonra olması gerekir denmiştir. Üçüncü kolordu Hereke de bir yıl kalmıştır İngilizlerin terk ettiği Fabrikayı daha sonra ilkokulu seçmişlerdir bu bina bir tarafı okul diğer tarafı Nahiye Müdürlüğü olarak kullanılmıştır.


Kolordu komutanı Şükrü NAİLİ GÖKBERK Paşa nın berber Mehmet Ali Vardar ın babası HALİL VARDAR,a Tıraş olurken

Değirmen dereye giden gazinocu Ekrem ve Bahattin kardeşlerin gazinosunun üstünde ŞÜKRÜ NAİLİ GÖKBERK Paşa, eşi ve çocukları ikamet etmişlerdir. Yandaki koğuşlara HAYRULLAH FİŞEK Bey (tümgeneral) Yaver Hüsnü Bey Köşkü bir müddet makam binası olarak kullanmıştır. Paşa, Hereke den 6 ekim 1923 de ailesi ile İstanbul’a ayrılmıştır. Bilgi M. Hergüner

Şükrü Naili Paşa'nın İstanbul'a intikali


1940 yılı Hereke ye TOPCU ALAYI gelir. Dört tane kadananın çektiği ağar topları olan Askerlerin ihtişamını görenleri hayrete düşürür.
Kırklı yıllarda küçücük çocuk olan (Cavit Öner) şimdiki belediyenin oradan peşlerine takılıp derenin oraya kadar topları çeken atları takip ettim demiştir.
Toparlarsak 1939 alman harbinin çıktığı yıllarda 1940 Hereke de topçu alayı niye kışla düzü acaba burada askerler mi vardı da kışla düzü denmiştir diye merak etmişimdir
Ve küllük mevki, Hereke merkez, Kemhane nuh çimento su deposunun olduğu yerlerde
Askeri sığınaklar olduğunu çocukluğumda oynadığım için biliyorum.
Tavşancıla kadar yerleşen topçu alayı ne kadar kaldığı bilinmiyor.

EKONOMİ

Fabrika-i Hümayun — Mensucat Fabrikası — Sümerbank Fabrikası
Yüz elli seneyi aşan bir zaman içersinde üç isim. Sultan ABDÜLMECİT zamanında 50 parça pamuklu dokuma tezgahı ile Hereke de ekonomi 1843 yıllarında başlar. 1945 de 25 İpekli tezgah, 1981 de Halı dokumacılığına geçilir. 1902 senesinde Yünlü kumaş dokumacılığı olanca hızıyla gelişerek başlar ki Cumhuriyet yılına kadar tam 57 sene hizmet vermiş, 1923 den sonra da satılıncaya kadar binlerce insana gelir kapısı olmuş. Dile kolay 165 sene sanatın çalışmanın karşılığı başarı diplomaları olursa emek verenleri hizmeti geçenleri anmak gerekir. Müdürlerden başlayalım;

Başarılı olanların adlarını kütüklere çakarlar ya istedik ki Hereke zaman tünelinde yaşamışları hayatta olanlara buluşturalım, isimlerini yazalım, hatırlansınlar.

SÜMERBANK HEREKE YÜNLÜ VE İPEKLİ DOKUMA FABRİKASI

03-Haziran 1933
2262 sayılı kanunla kurulur.
İsim Babası MUSTAFA KEMAL
(Murat Koraltürk) tarafından yazılan Türkiye Ekonomisinde Bir Öncü
SÜMERBANK devlet sanayi ofisinden devraldığı, Osmanlıdan gelen dört fabrikaya sahipti
Feshane Yünlü Dokuma fabrikası 1836 da
Hereke İpekli ve Yünlü Dokuma Fabrikası 1843 de
Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası 1850 de
Bakırköy Pamuklu Dokuma Fabrikası 1850 de kurulmuş olup, İşsizliği gidermek için birçok fabrika inşa edilmiştir.

1947 yılları Sümerbank fb.

HEREKE ye baktığımızda Sümer İlk Okulu ismi 1968 de
SÜMER Caddesi ismi Belediye zamanında 1948 de adı verilmiştir.
Böylece SÜMER İsminin hangi yıllarda isimlendirildiğini biliyoruz. 1933 de Sümerbank fabrikası adını almış, 1996 Sümerbank kapanmıştır.

1940 lı yıllar Sümerbank

SÜMERBANK DA BİR AİLE BİREYİ
(marangoz Ahmet usta)
Akşam buraya karanlık karanlık iner.
Bir sövgü gibi çirkef sularında fareler ayakları kirli keskin idrar kokusu.
Yanmış yağda soğan kavurur kadınlar durmadan.
Çekerim Sümer in çiçekli perdesini fakirliğin üzerine.
Karım makinesi olmadığı için ince, ince dikmiştir tüm büzgüleri perdede.
Kızlarımın gecelikleri Sümer dir bol renkli, bol büzgülü giydiler mi olurlar melek gibi.
Ben şen adamım asarım Sümerin çiçekli perdesini dünyanın üzerine
Namusumla kazandığım parasıyla ekmeğimi yerim çocuklarımla.
(Nezihe Meriç) in ekmek kavgası kitabından

SÜMERBANK DAN KURULAN KENT
Birçok yerde fabrikadan koca bir kent doğmuştur.
Yörede okullar kurmuş, yâda destek olmuştur.
Halkın ihtiyacı olan Şeker, Yağ, Gazyağı, Odun, Kömür zorunlu ihtiyaç malları temin etmiş.
Halk ilk tiyatro ya da konserle Sümerbank sayesinde tanışmıştır.
Hatta fabrika enerji sisteminden halka elektrik vermiştir, İlk hastane, kütüphane Sümerbank desteği önderliğinde kurulmuş.
Cadde ve sokaklarına 30 cm. kalınlığında beton dökülmüş olup. Daha önceki yollarını da düşünürsek fabrikanın yollarına döktüğü kömür pasa külleri halkın ayağının çamurlanmadığını anlarız.
Sümer spor kulübü kurulmuştur. Örneğin Futbol, Yelken, Kürek, Güreş, Tenis, Yüzme, Atletizim, Voleybol, Boks şubeleri.
Sümerbank lokalleri, misafir haneleri, düğün törenlerinin yapıldığı mekânlar,
Türkiye’nin ilk toplu konut inşaat alanları ve sosyal yaşamı başlatmıştır.
Alışveriş mağazaları yani (Ekon oma-Şirket) yani CARFOUAR mağazaları.
Sendikaların olmadığı yıllarda işçilerin aldığı bir sürü haklar Sümerbank vermiştir.
Özetle Türk halkı pek çok ilke Sümerbank sayesinde tanışmıştır.
(Mahmut Kiper)

1930 Sümerbank

FABRİKA MÜDÜRLERİ

1-HACI AKİF BEY (Saraylar Mefruşat Müdürü)

Hereke fabrikamızda 1890 senesinde gelip uzun yıllar müdürlük yapmış olup yerli ve yabancı devlet erkanına hizmetlerde bulunmuştur.Göğsündeki madalyaları ne denli başarılı olduğu Anlatmaktadır. Unutulmaması için (Hacı Akif Mah.) ne adını 1948 verilmiştır.

Kızı İHSAN Hanım fabrikada usta BEKİR Efendi (BÜKE) ye vermiş oğlu ŞERAFETTİN BÜKE, torunu HAYRETTİN BÜKE ikinci kuşak torunu AHMET BÜKE üçüncü kuşak torunu BAHA BÜKE

 

Ulu pınar deresinin çıktığı yer de kaynağında Dar-ül-eytamlı Hıristiyan, Müslüman çocukların çamaşır yıkamaya zabitler nezaretinde götürülüp çamaşırlar yıkandıktan sonra çekilen resim.

Çamlıbahçe öğle paydosu

1900 yıları zannettiğim Hereke nin en önemli kaybolan bahçesi resimlerle ispat etmeye çalıştığımız ÇAMLI BAHÇE yemek paydosunda işçi darul-i eytamlı kızların yemek yediği yıllarda çekilen resim

2-FERİT GÖKÇEER BEY DİREKTÖR Halıcı Ferit Gökçeer in Büyük dedesi

3-CEMİL BEY Direktör


Cemil Beyin Şefler, Teknisyenlerle beraber çektirdiği resim.

4-AGAH ATAŞ MÜDÜR
Hacı Akif beyden sonra Hereke de ikinci mahalleye adı konulan Müdürümüz AGAH ATAŞ bey Cumhuriyetin ilk yıllarında müdürlük yaptı
Bahsetmemiz gereken en önemli olay 1924 yılında BANDO MIZIKA takımını kurar
Düşünebiliyor musunuz o yıllarda
1-ŞEF Askeri Subay
2- (El armonikası) Mehmet Ali Vardar Kadın Berberi
3-Şefik bey (fabrikada veznedarın oğlu) futbolcu
4-şefik beyin kardeşi
5-Faik …. (çukulata) lakabı (Roman) işçi fubocu
6-Fikri kahya İşçi
7-Mehmet Ali Ar (Makinist) Tavşancıllı
8-Eyüp Yılmaz (Dokuma ustası) İşçi
9-sarı Mehmet (futbolcu) işçi
diğer oturan zevat fabrika müdürü AGAH ATAŞ ve şefler
Agah bey daha sonra 1925 te ayrılır


5-REŞAT BENERLİ MÜDÜR 1925—1935 Yılları arası çalışan


Reşat bey Benerli, Ağrıboz olarak iki soy isim kullandı
ilk eşi Fransız (Madlen) hanım ikinci eşi (Hediye) hanım)
işi icabı Ankara ya sık, sık giden Reşat Bey kuralları olan Hereke ye dönüşünde Bando takımı marşlar çalarak karşılanır memur ve şefler pür dikkat ilgi gösterirlerdi

TÜRKİYE CUMHURBAŞKANLIĞI senfoni orkestrasını Hereke ye getirip
işçi yemekhanesi sinema aynı zamanda düğün salonunda ve sahnesinde çaldırmıştır


REŞAT Bey av meraklısı idi. Bir gün Yukarı Hereke de koca Mustan ağa ile geyik avına giderler. Av merasına çıkıldığında Mustan ağa geyikleri görür gözetlemeye başlar talimatlar verir.

Fakat bir ara aksilik bu ya avcıların yanından çulluk kalkar, memurlardan biri tüfeğini ateşler. Sesi duyan geyikler haliyle kaçar. Kimin tüfek attığını bilmediği için koca Mustan hangi hıy... attı bak geyikler kaçtı der. Müdür REŞAT Bey bu duruma hiçbir şey demez ve av başlamadan biter. Oğlu Ahmet Benerli fabrikada şeflik yaptı babası gibi oda ava meraklı idi. Dalmaçyalı köpeği görmeğe değerdi.
(Anlatan NAZIM GÜR)
Reşat beyi tarif eden bir büyüğüm kravatını boynunda bel kayışı gibi (yuları) göğsünde (sığırdili mendili) unutulacak gibi tarif değildi.


6-NİHAT ALPAR Vekaleten MÜDÜR 1935—1937

 

7-VASIF DOKUMAN Vekaleten MÜDÜR 1937—1938

Çamlı bahçe de iki tane dans pisti yaptı. Radyo alıcı cihazı sayesinde İstanbul radyosundan yapılan yayınları günde iki defa öğle, akşam çınar ağaçlarına
hoparlör takıp haber saatlerinde yüksek sesle yayın yaparak radyo haberleri dinletirdi .

Radyonun mucidi olan İtalyan MARKONİ İtalyan hükümeti üretim ruhsatı vermediği için İngiltereye gider burada üretim için izin ister ve kendi adında patent alır ilk üretimine İngiltere'de başlar; Hereke'de Markoni marka radyo. 

Şadi Genç ve ilk Markoni marka radyosu
 

işçinin alışveriş yapabileceği (EKONOMA)' yı

Kurar (ŞİRKET adıyla da bilinen Taksitli satış mağazası ) yani bu günkü MARKET
Neler satıldığını hatırlatmak istersek Kuru iaşe akla gelen ne varsa Yağ, peynir süt
Hele ucuz parça kumaşlar takım elbiselik en güzelleri Beykoz ayakkabı çeşitleri
Anlatmakla bitmez
Ulu pınarın denize akan dereye renkli lambalarla ışıklandırma yapması unutulmazlarda anlatmış olduk.
Hereke yi güzelleştirmek için büyük emek vermiş minnetle anmak isterim.

8-SABRİ TEOMAN Vekaleten MÜDÜR 1938—1940

Sabri bey zamanında Hereke çalışanları wilhelm köşkü içersinde 31-03-1939 da çekilmiş Daire şef, teknisyenler hatıra fotoğrafı.
Bugün hayatta torunları dahi belki bu fotoğraftan haberi olmayabilir.
1-ALİ KARAMAN (Kuru apre ustası) (İdman yurdu futbolcularından)
2-SELİM ALİ (Yaş apre ustabaşı)
3-EDİP KAYA (çözgü ustabaşı)
4-MEHMET YETİM (Boya ustası)
5-OSMAN GENÇ (KÂTİP)
6-SIDIKA Hanım (hala hane ustabaşı)
7-BEKİR BÜKE (Apre ustabaşı)
8-REFİK Bey (idman yurdu kalecisi) (Desinatör)
9-ŞEFİK KONUK (Desinatör)
10-Keçi OSMAN (Dokuma ustabaşı)
11-FERİDUN ERK (Dokuma Teknisyeni)
12-HAYRİ SINAR (KATİP)
13-----------------
14-MEHMET ALİ AR (Makinist)
15-MEHMET ALİ ÇITAK (Boyahane ustabaşı)
16-ÇAKIR OSMAN DEMİRCİ (Sümerbank'ın ilk ressamlarından, dokuma ustası Maksut Mehmet Demirci'nin babası, İpekli dokuma ustası M. Necmettin Demirci'nin dedesi, Kürekçi Osman Demirci'nin büyük dedesi)
17-------------------------
18-MUHARREM ARIKAN (Kuru apre ustası)
19-HİKMET BUYRUK (KÂTİP)
20-HALİM DİNÇER (Tahar, Çözgü ustabaşı9
21------------------------
22-MAHMUT SAFİ (Muhasebe )
23-SABRİ TEOMAN (Fabrika MÜDÜRÜ)
24-AHMET Bey (İşletme Şefi)
25--------------------(Doktor lakabı ABRAJ Doktor)
26-NURİ ÖZKER (Şef)
27-ŞEKİP Bey (Dişçi)
28-RIFAT SONGÜR (Şardonlama ustabaşı)
29-ÜZEYİR ÇINAR
30----------------------------
31-HASAN BERKTAY (Personel Şefi)
32-AKİF GİRGİN (Muhasebe Şefi)
33-MÜYESSER Hanım
34-AHMET AĞARSEVEN
35-----------------------------
36-BURHAN Bey
37-----------------------------
38-ÇAKIR OSMAN DEMİRCİ

 

9-KENAN SIDAL MÜDÜR 1940—1944
10-NAZIM KEÇECİ Vekaleten MÜDÜR ----- -----
11-MÜEYYET KERİMOĞLU MÜDÜR 1944—1948

1942 Hereke de üzüm, kiraz festivallerini yapan derler ya çamlı bahçenin dili olsada konuşsa.

Balıkların Yüzdüğü HavuzBalıkların Yüzdüğü HavuzBalıkların Yüzdüğü HavuzFıskiye TaşıIşıklandırmaDans PistiDans PistiDans PistiDans PistiDans PistiDans PistiDans PistiDans PistiDans Pisti
Bu Dans Pistinden Yanyana 2 Tane Vardı.

Deniz sporlarına en çok katkısı olan müdürümüz
çamlı bahçedeki iki dans pistindeki VALS,TANGO,ÇAÇA müsabakaları bu dansları yapan kürekçi İsmail Tınaza sormak lazım.
Bilgi İ.Tınaz

12-NAİL ANDAÇ MÜDÜR 1948---1949

13- REŞAT BENERLİ MÜDÜR 1949—1949 ikinci defa
14- NİHAT ALPAR Vekaleten MÜDÜR 1949—1950 ikinci defa
15- KENAN SIDAL MÜDÜR 1950—1951 ikinci defa
16- CEVAT ALPAR MÜDÜR 1951---1954


Cevat Alpar Zamanı Sümerbank Hereke Fabrikası Görünüşü

17- SAİP SERTER MÜDÜR 1954---1956
18- HÜSNÜ ÖZMEN Vekaleten MÜDÜR
19- CEMAL YEĞEN Vekaleten MÜDÜR
20- HALİM ÜSER Vekaleten MÜDÜR
21- RAGIP KULELİOĞLU MÜDÜR 1957---1960
22- KENAN OKAN Vekaleten MÜDÜR
23- SABAHATTİN TORAY MÜDÜR
24- NEVZAT KINAY MÜDÜR 1960---1963
25- CELALETTİN DİŞPINAR MÜDÜR
26- MESUT ÖZ MÜDÜR
27- MUZAFFER ERSUN MÜDÜR 1972---1977


28- ABDULLAH AKÇAY MÜDÜR 1977---1977
29- OĞUZ METİN DİNÇER MÜDÜR 1977---1978
30- ABDULLAH AKÇAY MÜDÜR 1978---1985 İkinci defa
31- SIDDIK ÖZBEK MÜDÜR 1985---1986
32- İBRAHİM BUDAK MÜDÜR 1986---1991

(Zaman tünelimizde yaşamış, Hereke'ye sevgilerini, emeğini bırakmış kalbine Hereke Sevgisinden köşk yapmış bizleri unutmamış İBRAHİM BUDAK beye belgelerden ötürü Teşekkür ediyorum. )

Hereke Osmanlı evini restore eden ekip

HEREKE Köşkü Misafirhaneyi 1988 restore eden müzeye dönüştüren 22 kişilik bir ekiple büyük emek sarfederek çok önemli tarihi bir araya getiren o günü resimlerle belgeleyen bugün için acaba bu parçalar nerede dedirten büyük bir emek. Vermiş
İBRAHİM Bey ve arkadaşları
1-ERDOĞAN ARIT (ustabaşı)
2-OSMAN DEMİRKO (marangoz ustası)
3-HASAN BEYLİ (tornacı)
4-İBRAHİM BİLİCAN (inşaat ustabaşı) 
5-MERİH TORAY (torna ustası)
6-YAKUP TÜRKDEMİR (frezeci)
7-YUSUF YILMAZ (marangoz çırağı)
8-İBRAHİM DEMİRKO (kaynakçı)
9-ZEKİ ÇELİK (marangoz çırağı)
10-MUSTAFA MADEN (inşaat ustası)
11-MUSTAFA KESKİN (ressam)
12-HASAN DALAK (kaynakçı) 
13-EROL ARIT (mekanik ustabaşı)
14-HASAN ATEŞ (inşaat ustası)
15-BASRİ (terzi)
16-BURHAN ŞAŞTIM (işci)
17-

Binanın restorasyon öncesi ve sonrası duvarda görünen üç çerçeve biri hacı AKİF Bey, İpek kumaş kaplama sandalyeler
Kapaklı dolap iki uzun, iki kısa mumluk, duvar saati, bir telefon, sehpa üstünde seramik kapaklı yemek tabağı, sandalyelerdeki işleme olağan üstü güzellikte. 

Üst salon
Tavanda altın renkli avize gözyaşı kristal süslemeli, küçük dolap eski yazı çerçeveler bir adet mangal.

Üst salon
İpek kumaş kaplama sandalye, çekmeceli dolap, kahve takımı.

Üst salon
İpek perdeler, oturma yeri SEDİR, sedef kaplama sehpa, mangal, ANDIZ tespihi Nargile Gül ağacı baston, sultan Reşat Hereke den ayrılışı resim, bir Fes

Üst salon devamı
Oturmak için sedir, duvarda kuş figürleri, işlemeli sehpa üstünde satranç tahtası duvarda gece lambası sehpası, işlemeli ipek kumaş sandalye, bir adet ibrik, kahve takımı, halılar ipek perde oturma sediri, gaz lambası, sedef işlemeli sehpa, mumluk, kapaklı dolap, fes, gaz lambası duvar sehpası işlemeleri olağan üstü net ve güzel,sandalye, çekmeceli dolap üstünde taş plak çalar gramofon ipek işlemeli sehpa örtüsü Hacı Akif Bey tablosu, kılıç tespih, ipek işlemeli örtü, dolma iki adet tabanca, gazlı, mumlu bir arada gece lambası, seramik vazo tespih, cam kül tablası İlgi çekici telefon diğer görüntülerdeki parçalar sarı, gümüş tepsi, camekân içinde semaver, Çay kahve takımları, suibriği, baston, tunç yemek tabağı.

Osmanlı kültürü misafir odası şark köşesi duvara dayalı oturma minderleri, bakır mangal, yemek sofrası üstünde Kahve takımları Hereke Kumaş Fabrikasının Osmanlı döneminde Altın ve Gümüş Madalyalar Alt sofanın görünüşü Hacı akif Bey'in ismini verdiğim oda

Duvardaki Fermanda Sultan 2. Abdülhamit Hanın orijinal imzası vardı. Yemek odası görüntüsü, Yemek masası sehpası üstü cam, ibrik ve yer oturma minderleri fabrika ilk müdürlerinden Hacı Akif Beyin odası değişik bir görüntüsü hurdaya atılan tarihi pirinç mikroskop zamanımıza kadar gelen tarihi kapı kilidi halı makası daha büyükçe ambar kilidi.

Duvarda asılı fabrikaya ait resimler gaz lambası sehpası, duvarda fabrika müdürlerinden Cemil Bey ve daire arkadaşları
Resmi, madalyalar, baston, hat yazısı.

Duvardaki Hat:

" Ehli san'at gıpta etmez kimsenin ikbaline
Sanat sahibi bir kimse başkasının sanatına gıpta etmez bende öyle olsaydım demez mehil etmez mali karuna değişmez saye-i mahsülünü " 
Çalışmasının emeğinin neticesini karunun servetine değişmez yazılı masada duran binanın maketi 
Hurdalıkta bulduğum değişik aletler (Osmanlı döneminden kalma) 


Bu odada; Herekeyi ziyaret eden Cumhurbaşkanlarının fotoğrafları ve tüm Sümerbank fabrikalarının mamullerini sergiledim.

Padişah 2 Abdülhamit han'ın kullandığı koltuk kumaşı 1890 yıllarında Yıldız sarayı için Hereke'de dokunmuştu.
Müdürlüğüm sırasında 1988 yılında yeniden dokutuldu. Milli saraylardan görevli bir Doçent hanım tarafından bana hediye edildi.

İşçi Yemekhanesi çalışanlara verdiğim değerin fotoğrafı.

33- AHMET USTAOĞLU MÜDÜR 1992---1994

Fabrika'nın içi (Ambar ve Dokuma)

 

×