MUSTAFA KEMAL PAŞA KOCAELİ'DE

( 16 - 19 Ocak 1923 )

19 Ocak 2003 tarihli Özgür Kocaeli gazetesinden Sn. Atilla Oral'ın Yazısı :

Büyük Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk'ün İzmit’e her gelişi şehrimizde büyük bir coşku, sevinç ve hafızalardan hiçbir zaman silinmeyecek bir bayram yaratmıştır.
İşgal ordularının çizmesi altında çiğnenen Anadolu topraklarını kurtarabilmek için son hazırlıklarını tamamlayan ordumuz artık savaşa hazırdı. Ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa:

"Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri!"

diyerek tarihi emrini vermişti.
Kahraman Türk Ordusu ikiyüzbin kişilik işgal ordularına karşı büyük bir taarruza geçmişti. Büyük taarruz beş gün içinde başarıyla tamamlanmış ve tarihin en büyük kovalamacası sonunda işgal orduları vatan topraklarından temizlenmişti. Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmış ve ardından Lozan Barış Antlaşması için görüşmeler başlamıştı. Büyük zaferin sevinci bütün yurtta dalga dalga yayılmıştı. Küçük çocuklardan, kadınlara, ak sakallı ihtiyarlara kadar herkesin ağzında bir tek isim vardı.

"Mustafa Kemal Paşa"

Büyük zaferin baş mimarı Mustafa Kemal Paşa idi. Ve bütün Anadolu Vilayetleri onu bağrına basabilmek için sabırsızlanıyordu.
Ve nihayet Mustafa Kemal Paşa'nın Kocaeli Vilayetine seyahat edeceği haberi duyulmuştu.
Bu güzel haber bir anda Kocaeli'nin bütün köy ve kasabalarına yayılmıştı.
Kocaeli halkı hemen karşılama hazırlıklarına başladı. Sonunda herkesin sabırsızlıkla beklediği
an gelmişti.
16 Ocak 1923'te Mustafa Kemal Paşa ve maiyetini taşıyan tren saat sabah dokuz buçukta Bilecik'ten hareket etmiş. Vezirhan, Lefke, Mekece, Geyve, Doğançay, Arifiye, Sapanca istasyonlar'ında ve yol boyunca her yerde büyük kalabalıklar tarafından karşılanmıştı. Mustafa Kemal Paşa'nın treni saat dörtbuçukta İzmit istasyonuna girmişti.
İstasyonda I.Ordu Kumandanı Nurettin Paşa ve Erkan-ı Harbiyesi, Adnan Bey, Halide Edip Hânım, istanbul gazetecilerinden Suphi Nuri, Yakup Kadri, Ahmet Emin, Velid ve Müştak Beyler, izmit Mutasarrıfı ve İzmit halkından oluşan binlerce kişi tarafından coşkuyla karşılandı.
Bando mızıka ile resmi bir tören yapıldıktansonra Gazi Paşa ve maiyeti dinlenmek için izmit Kasrı'na çekildi.
Mustafa Kemal Paşa ve Komutanlar bir süre istirahat ettikten sonra akşam yemeği için Kasrın salonuna geçtiler
Akşam yemeğinin ardından saat dokuz buçukta istanbul'dan gelen gazeteciler, Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edildi.
"İzmit Basın Toplantısı" adıyla tarihe geçen ve çok uzun süren bir mülakat başlamıştı. (Ve bu toplantı yıllar sonra kitap olarak yayınlanmıştır.)
Mustafa Kemal Paşa bu toplantıda ülkenin geleceğine ilişkin çok önemli açıklamalar yapmıştı. Bu önemli toplantı sabahın dördüne kadar sürmüştü. Paşa saat beşte yemek yemiş ve diğer işleriyle uğraştıktan sonra saat altıbuçukta salonu terk etmişti.
Ve iki saat sonra, sekizbuçukta görevi başında idi. Mustafa Kemal Paşa'nın bu olağanüstü temposunu izleyen Akşam Gazetesi 'nin muhabiri Sadettin Bey bu konuda şunları yazmıştı:(1)

"Saat sekizbuçukta kasır civarında Erkan-ı Harbiye umumiye reisi Müşir Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir Paşa hazretlerinin ikametlerine tahsis edilen dairede bulunuyorlardı. Böyle olduğu halde dikkat ettim, zinde ve müte-bessimdi. Alnından yukarıya doğru genişleyen haki kalpağının altında gözleri parlıyordu. Vücuduna yapışan haki elbisesinin içinde sınırsız bir kudreti temsil ediyordu. Otomobiller bizi kasırdan istasyona getirdi. Ve saat ona on kala izmit'ten Derince'ye ulaşıldı."

Paşa hazretlerini selamlayarak maiyeti Ümera ve Zabitanı birliklerini kendilerine takdim etti. l şa hazretleri her birliğin önünden geçtikçe "Merhaba Askerler, Nasılsınız? İyi misiniz?" diye soruyor ve askerler de hep bir ağızdan "İyiyiz Paşa hazretleri, emrinize hazırız" cevabını veriyorlar Gazi Paşa'ya her kısım kumandanı sıra ile birli takdim ediyordu.
Paşa hazretleri istasyondaki demir yollarının tarafını işgal eden birliğe kendi istikametinde ilerleyerek sağ ve sol tarafından geçmesini emretti. Birlik mükemmel bir resmi geçit yaptı. Paşa memnuniyetini beyan etti.
Derince'den ayrıldıktan sonra trenimiz Yarımca'da bekledi, istasyonda Erkan Ümera, Paşa Hazretlerini karşıladılar. Paşa Hazretleri istasyonun arka tarafındaki geniş araziyi büyük bir intizam ile birliğe doğru ilerledi.
Tabur kumandanlarını çağırıyor, bölük ve takımı kumandanlarına arzu ettiği memurları bölük ve takımlarına icra ettirmelerini emir ediyor, yapılan bir hareketi tenkid ettiriyor ve uygun cevaplar aldıkça memnun oluyor, ara sıra bazı ihtarlarda bulunuyordu.
Bu surette hemen en küçük takıma kadar bir saat paşa hazretleri bizzat verdiği emirlerin icrasını tetkik buyurdu.
Yarımca'dan Paşa trene dönerken kendisine Yarımcalılar namına Yarımca hemşehrilerinin kabul edilmesini rica ettiler ve Paşa bu teklifi kabul etti.

HEREKE,Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları Hereke'de (Arkadaki ahşap binanın yerinde şimdi çay bahçeleri vardır) Soldan sağa : Cevat Abbas Bey, Muzaffer Bey, Mareşal Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir Paşa, 1. Ordu Kum. Nurettin Paşa, hepsinin önünde de Gazi Paşa'mız Mustafa Kemal Atatürk.

Yarımca'dan sonra tren Hereke'de bekledi, istasyonu öğrenciler, ahali ve askerler dolduruyordu. İstasyon'da Paşa için bir dana kurban edildi. Sonra Paşa "Nasılsınız küçük hanımlar" diye mini mini mektepli kızlara seslenerek ihtiyar kadınların "Çok şükür bu günleri gösterene" diye başlayarak bitmeyen duaları arasından geçerek askeri teftiş etti. Kumandanlık dairesinde üzerinde çiçeklerle "Yaşasın Vatan, Yaşasın Yaşatanlarla" ibaresi yazılı bir masada öğle yemeği için oturuldu."
Hereke sahilinde zamanında Alman imparatorunun konaklaması için inşaa ettirilen tarihi köşkteki öğle yemeğinin ardından tekrar halkın coşkun tezahüratları ile trene binilerek Tavşancıl'a doğru hareket edildi. Akşam gazetesi muhabiri Sadettin Bey gezinin bundan sonraki kısmını da şöyle yazmıştı: (2)
Hereke'den sonra tren Tavşancıl'da bekledi. Afyon zaferinin gazilerinden bir birlik paşa hazretlerine komutan tarafından takdim edildi. Paşa bu birliği teftişten sonra gördüklerinden o kadar memnun oldu ki askerleri ve zabitleri etrafına alarak ve alayın bayrağının yanında durarak fotoğraflar ve sinemalar alındı.
Tavşancıl istasyonunda ilk mektep talebeleri Mustafa Kemal Paşa marşını söylüyorlar, Kadınlar "Gazi Paşa, her günün bin olsun, Paşamız!" diye gözyaşları döküyorlardı. Tavşancıl'da da bir kurban kesildikten sonra tren Gebze Köprüsü'nü geçerek bekledi.
Orada Ümera ve zabitan tarafından karşılanan paşa hazır bulunan arabaya binerek Gebze'deki (Hattı Fasıl) ayırıcı hattın yanında ve bizim tarafımız kısmındaki araziyi dolduran piyade ve süvari birliklerini tefrişe gitti. Hepimiz arabalara binerek Paşa'yı takip ettik. Hattı Fasıl'ın karşısında meraklı ecnebi neferleri biraz meraktan ondan çok ta endişeden dürbünlerle tefrişi seyretmeye çalışıyorlardı. Tefrişi müteakib civardaki bir hanede bir müddet istirahat edildi. Ve sonra tekrar trene dönüldü.
Ve tren Gebze köprüsünü geçerek doğruca izmit'e varmıştır."
Mustafa Kemal Paşa'ya izmit seyahati esnasında annesinin vefat ettiği haberi verilmişti. Çok sevdiği annesini kaybettiğini öğrenen Paşa duyduğu büyük acıya rağmen ziyaretini yarıda kesmemiş ve görevine devam etmişti. Gazetecilerin bu konudaki sorularına:

"Validemin vefatından şüphesiz müteessirim, fakat millet yaşayacaktır"

cevabını vermişti.
Hakimiyet-i Milliye gazetesinden Recep Zühtü Bey Paşa'nın Yarımca ihtiyar heyetini karşılamasını gazetesinde şöyle yazmıştı:

Hereke'deki yemekten sonra Gebze'de çay içtiler. Yarımca Heyet-i Ihtiyariyesi sevgili kumandanlarından Yarımclıları kabul buyurmalarını rica ettiler. Baş kumandanımız Yarımca halkının bu çok samimi teklifini memnuniyetle kabul buyurdular. Burada halk tarafından sevgili halaskarına karşı gösterilen ilgi ve sevinç çok samimi olmuştur. Bilhassa köylü kadınların tezahüratı herkesi ağlattı"

18 Ocak 1923 günü öğleden sonra saat üçte tekrar istanbul matbuatını kabul eden Mustafa Kemal Paşa, gazetecilere önemli açıklamalarda bulunmuştu. Gazetecilerden sonra Kavalalı ibrahim Paşazade Hüseyin, Serezli Necib ve Dramalı Salih Beyleri kabul etti. Ziyarete gelen bu heyet, Paşa ile memleketleri namına görüşmüştü.
Mustafa Kemal Paşa'nın izmit seyahati yerli yabancı birçok fotoğrafçının ilgisini çekmişti. Bu seyahatin filmini çekebilmek için film şirketleri de hazırlık yapmış ve kabul edilmeleri için izin beklemekteydi. Ve bu önemli anın filmini çekebilmek için sabırsızlanmaktaydılar.
Mustafa Kemal Paşa'nın seyahati sırasındaki filmleri çeken Cezmi Bey (Ar) bu konuyu şöyle anlatmıştı:

"- O zaman Istanbul-Ankara treni bir alemdi. Treni Gebze'ye kadar ingilizler götürür, orada bizimkiler teslim alırdı. Herhalde bu yüzden olacak, bizi vapura bindirdiler. Yanımızda birçok tanınmış muharrirle birlikte İzmit'e gidip beklemeye başladık. Bir süre sonra istasyonda bir koşuşma başladı. Ben bir subaya gidip kameramı kurmak mecburiyetinde olduğumu anlattım. "Acaba hangi vagonla geliyorlar" diye sordum. Subay Gazi Paşa'nın daima son vagonda seyahat ettiğini söyleyince ona göre bir yer tasarlayıp durdum. Tren geldi ve Gazi Paşa indi, ben de heyecan içinde film çekmeye başladım."

Mustafa Kemal Paşa'nın ertesi gün Gebze'ye yaptığı tren gezisi sırasında beraberinde iki kameraman vardı. Bunlardan birincisi Cezmi Bey (Ar) diğeri ise Şakir Bey (Seden) idi. Bu usta kameramanlar kafileye katılmış, kamerasıyla Ata'ya iyice yaklaşarak yakın plan çekimler yapmış ve Gebze'de kafileden ayrılarak trenle istanbul'a dönmüştür. Çekilen filmler Kemal Film Laboratuvan'nda hemen yıkanıp, çoğaltılmış ve memleketin dört bir tarafına dağıtılmıştır.
Anadolu'nun bütün şehirlerinde ve kasa-balarındaki sinemalarda gösterilen bu filmler büyük zaferin sevincinin ve coşkusunun daha da anlamlı bir şekilde kutlanmasını sağlamıştı. Milletimiz bu filmleri defalarca seyretmişti.
Kocaeli'de çekilen bu görüntüler yerli ve yabancı yayınların birinci sayfalarında yayınlanmış broşür ve posterlerde yer almıştı.
(Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları büyük zaferden sonra bir arada iken, ilk defa Kocaeli Vilayeti'nde filmi çekilmiştir. Bu görüntülerin Kocaeli halkı için anlamı büyüktür.
Milli Mücadelemizin sonunda zaferin sevincini ve coşkusunu gösteren bu çok anlamlı görüntüleri, kurulacak bir "Kocaeli Kurtuluş Savaşı Müzesinde toplanarak sergilenmesi gerekir. Öğrenciler için film ve dia gösterileri düzenlenmeli ve bu müzede araştırmacılar için uygun ortam yaratılmalıdır.)
19 Ocak 1923'te Mustafa Kemal Paşa Izmit halkının arasındaydı. ikdam gazetesinin bu konudaki başlığı şöyle idi:

"Mustafa Kemal Paşa halk arasında.
İzmit'te Paşa'nın halk ile dünkü hasbıhalleri sulh, marif, ziraat, affı umumi meseleleri

Mustafa Kemal Paşa bu gün saat üçte (l9 Ocak 1923) izmit sinema binasında toplanan halkın alkışlan arasında, halkı selamlamış "Maksadım arkadaşça halk ile sohbetler, Bana sualler sorunuz. Sizlerle samimi bir suretle sohbet edeceğim" demiştir.
Bunun üzerine oturanlar orada hazır bulunanlar birçok sualler sormuşlar ve paşa hepsine ayrı ayrı cevap vermiştir. Ve akşam saat yedi buçukta halkın selamları arasında salonu terketmiştir."

Kocaeli Halkı burada Mustafa Kemal Paşa ile tam dört buçuk saat başbaşa görüşebilme imkanı bulmuştu. Halk mevcut sorunlarını doğrudan Paşa'ya anlatmış ve Paşa'yi büyük bir sevgi ile dinlemişti. Mustafa Kemal Paşa gece saat onikide maiyeti ile birlikte özel bir trenle izmit'ten Bilecik'e doğru hareket etmiş ve üç gün süren Kocaeli seyahatini tamamlamıştı.
Mustafa Kemal Paşa 16 Ocak 1923'te geldiği Kocaeli Vilayeti'nde tam üç gün kalmış, Vilayetin bir ucundan diğer ucuna kadar birçok yeri gezmişti. Ve 19 Ocak 1923'te Kocaeli Vilayeti'nden ayrılmıştı.
Bu seyahat Büyük Zaferden sonra Kocaeli Vilayeti'ne Paşa'nın yaptığı en uzun süreli seyahattir. Sonraki yıllarda istanbul veya Yalova'ya gidip dönerken defalarca geçtiği Kocaeli Vilayeti'nde çok kısa süreli istirahatlarle yoluna devam etmişti.
Mustafa Kemal Paşa'nın Kocaeli'ye her gelişinin elbette büyük bir anlamı bulunmaktadır.
Ancak düşmanı denize dökmüş ve vatanı işgalden kurtarmış ordularımızın Başkomutanı olarak ilk defa Kocaeli'ne yaptığı seyahatin bambaşka bir anlamı ve önemi vardır.
Validesi Zübeyde Hanım'ın vefat ettiğini öğrenen Mustafa Kemal Paşa'ya ilk teselliyi Kocaeli halkı vermiş ve onu bağrına basmıştır.
Tarihimize "İzmit Basın Toplantısı" olarak geçen bu önemli görüşme bu seyahat sırasında meydana gelmiştir.
Kocaeli Halkı'nın büyük bir sevinç ve coşkuyla karşıladığı Büyük Önderimizin bu seyahatinin 80.ci yıl dönümündeyiz.
Kocaeli halkı için bir bayrama dönüşen bu önemli günü 80. yılında aynı duygularla hatırlayalım.
Ve bugün hayatta olmayan Büyük Önderimiz ve o büyük insanları saygıyla analım.
Bir zamanlar kişilikli ve erkek siyasetlerin yapıldığı ülkemizde, her yurttaşımız liderinden ve yöneticilerinden gurur duymaktaydı.
Günümüzdeki liderlerin izlediği siyasetten hangimiz gurur duyabiliriz?
Bir zamanlar halkımızın yaşadığı o coşku ve sevinç dolu günleri, yeniden yaşayabilmek dileği ve umuduyla...
Kaynaklar
(1) Akşam Gazetesi 20 Ocak 1923 N. 1555
(2) Akşam Gazetesi 20 Ocak 1923 N. 1555
(3) Hakimiyet-i Milliye: 18 Ocak 1923.
(4) Erman Şener, Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız (S.24.)
(5) ikdam Gazetesi, 20 Ocak 1923